Gezicht op Den Haag vanuit het zuidoosten 1650-1651

Panorama

Op dit indrukwekkende stadspanorama dat maar liefst 4,60 meter breed is, vormt Den Haag het stralende middelpunt. De stad is meteen te herkennen aan de toren en het verhoogde koor van de Grote of Sint Jacobskerk. Ook de contouren van andere, belangrijke monumenten als de Gevangenpoort en het Binnenhof zijn op dit schilderij goed zichtbaar. Jan van Goyen geeft hier een herkenbare voorstelling van Den Haag rond 1650, maar heeft wel de nodige aanpassingen gedaan om de stad goed in beeld te krijgen. Zo laat hij de Trekvliet, de belangrijkste verkeersader tussen Den Haag en het achterland, afbuigen, terwijl deze in werkelijkheid in een rechte lijn richting de stad stroomt. Daarnaast zijn gebouwen zichtbaar die tegenwoordig niet waar te nemen zijn vanuit dit hoge gezichtspunt, vermoedelijk in de buurt van het Binckhorst kasteel. Het Oude Hof aan het Noordeinde, nu het werkpaleis van koning Willem-Alexander, is bijvoorbeeld een kwartslag gedraaid, zodat de klassiek barokke voorgevel beter te bewonderen is.

Haagse trots

Rechts van de vaart valt de ooievaar op die fier op het land staat. Met het afbeelden van het dier dat sinds lange tijd het wapen van Den Haag siert, onderstreept Van Goyen dat dit doek niet zomaar een stadsgezicht is. In 1650 kreeg hij het verzoek van het stadsbestuur om op groot formaat een gezicht op Den Haag te vervaardigen. Ook voor een van de belangrijkste landschapsschilders uit die tijd was dit een eervolle opdracht. Van Goyen ontving hiervoor 650 gulden. De hoogte van deze beloning stond gelijk aan twee jaarsalarissen van een ambachtsman. Waarom wilden de bestuurders een groot stadspanorama? Het paste bij hun zelfbewustzijn en bij de trots die zij koesterden voor Den Haag. Bovendien was de stad door de bouwactiviteiten van Frederik Hendrik in de jaren daarvoor aanzienlijk veranderd. Hoewel Den Haag officieel geen stad was, had het nu plots de allure van een hofstad gekregen.