Lisa Oppenheim – Spolia

Vermist of vernietigd

Dit is de eerste institutionele solotentoonstelling van de Amerikaanse kunstenaar Lisa Oppenheim (New York, 1975) in Nederland. In een tijd waarin veel aandacht wordt geschonken aan naziroofkunst, richt Oppenheim zich zowel op kunst die is geroofd uit Nederlandse collecties als op Nederlandse kunst in elders geroofde verzamelingen. Haar aandacht gaat vooral uit naar kunstwerken en voorwerpen die hoogstwaarschijnlijk vermist zijn, of vernietigd. Oppenheim laat via een gelaagde benadering zien hoe de verdwenen kunst en objecten nog altijd aanwezig zijn in de wereld om ons heen.

Geroofde kunst

In Spolia richt Oppenheim zich op vermiste, geroofde kunstwerken en (kunst)voorwerpen, zoals schilderijen en wandkleden die ooit het bezit waren van Nederlandse kunsthandelaren en -verzamelaars van Joodse afkomst, maar ook op verzamelingen Nederlandse kunst die zijn geroofd van Joodse families elders. Door middel van uitgebreid archiefonderzoek is Oppenheim fotografische documentatie van geroofde werken op het spoor gekomen die zij in haar werk gebruikt. Een van de archieven die ze heeft geraadpleegd is dat van de bekende Amsterdamse kunsthandelaar Jacques Goudstikker (1897-1940), wiens handelsvoorraad na zijn vlucht uit Nederland in handen kwam van nazi-bezetters en hun handlangers.

Verschillende technieken

In een ander voorbeeld van haar onderzoek ontdekte Oppenheim in het Nationale Archief van Duitsland (het Bundesarchiv) beschrijvingen en fotografische documentatie van kunstwerken die in het bezit waren van de in Amsterdam en Parijs woonachtige familie Hamburger. Oppenheim gebruikte deze documentatie om nieuwe kunstwerken te maken. Zij noemt dit ‘reprocessing’, het bewerken van de beelden in haar donkere kamer, met verschillende technieken. Een van die technieken bestaat uit het gebruik van vuur om afdrukken en negatieven opnieuw te belichten.