Without Trace

Landschap als getuige

In de collectiepresentatie Without Trace hangen foto’s van indrukwekkende Canadese bossen en mistige Ierse vlaktes naast foto’s van een spoorlijn in Noord-Amerika en van het kabbelende wateroppervlak van de Theems. Niet alleen als verleidelijk of intrigerend uitzicht maar vooral als stille getuigen van wat zich op deze plekken heeft afgespeeld. In een recent of ver verleden werden ze getekend door oorlog, kolonialisme of geweld. En ook al is er niets meer van deze geschiedenissen te zien, de herinnering eraan ligt voor eeuwig in het landschap verankerd.

Willy Doherty

De titel Without Trace is ontleend aan een werk van de Noord-Ierse kunstenaar Willy Doherty uit 2013 . ‘Wat je niet ziet kun je ook niet fotograferen,’ zegt Doherty over de manier waarop hij in zijn werk refereert aan de bloedige strijd die zich vanaf de jaren 60 in Noord-Ierland voltrok. Op zijn foto’s en films van donkere, verlaten landwegen, prikkeldraad en geblokkeerde straten blijft het geweld dan ook onzichtbaar. Toch creëert hij een sfeer waarin het plots kan toeslaan.

Tussen schoonheid en onverdraaghlijke waarheid

De voor Without Trace geselecteerde kunstenaars nemen zelden een standpunt in. Ze bewegen zich steeds heen en weer tussen schoonheid en de onverdraaglijke waarheid. De kracht van hun werken ligt juist in de spanning tussen documentatie en suggestie. Want, hoe realistisch de beelden er ook uitzien, het zijn vrijwel altijd documentaire vormen van fictie die er vooral op zijn gericht de verbeeldingskracht van de toeschouwer te prikkelen. Deze 'schuldige landschappen' zijn voor eeuwig getekend door oorlog, kolonialisme of geweld. Door juist de stilte en de leegte te benadrukken tillen kunstenaars als Willie Doherty, Stan Douglas, Lothar Baumgarten en Roni Horn het beeld uit boven de actualiteit.