Edgelanders: Amsterdam on Trial / Part III: The Witnesses

Een fundamenteel mensenrecht

Tegen de achtergrond van een steeds verder aftakelende garage aan de rand van Amsterdam Zuidoost zocht een groep ongedocumenteerden hun toevlucht. Hun benarde situatie trok de aandacht van de gewaardeerde sociaal advocaat Pim Fischer, die onbevreesd hun zaak verdedigde en de stad Amsterdam voor de rechter daagde om hun fundamentele mensenrecht op onderdak af te dwingen. De rechter verordonneerde dat Amsterdam onderdak moest bieden met onvoorwaardelijke toegang tot Bed, Bad and Brood. In een vastberaden streven naar gerechtigheid breidde de strijd zich uit naar nationaal niveau, toen de staat zelf werd aangeklaagd voor het niet bieden van de noodzakelijke inzet.

Ongrijpbare voorwaarden

In een baanbrekende beslissing stelde het Europese Hof de eisers in het gelijk en legde het onvoorwaardelijke toegang tot onderdak in het hele land op. Toen de faciliteiten werden gebouwd, gloorde er een sprankje hoop voor mensen in nood. De Raad van State kwam echter met een voorwaarde, de ongrijpbare vierde "B" - "Begeleiding" in het Nederlands, wat "Optreden" of "Oriëntatie" betekent. Deze hield in dat het gebruik van de opvangfaciliteiten afhankelijk was van de deelname van ongedocumenteerden aan een oriëntatieprogramma voor repatriëring, dat binnen een jaar moest zijn afgerond.

Een proces tegen de stad

Deze voorwaarde legde de complexiteit van de situatie bloot, waarbij het nastreven van fundamentele mensenrechten verstrikt raakte in bureaucratische mandaten. De dichotomie tussen het bieden van onderdak en de vraag naar oriëntatie op repatriëring vormde een moreel en ethisch dilemma. Het samenspel tussen wettelijke verplichtingen en menselijk mededogen raakte verstrikt in een web van onzekerheid. In het kunstproject Edgelanders bouwen de kunstenaars aan een (fictief) proces tegen de stad Amsterdam en houden ze haar daarmee aan haar ethische imago en juridische verplichtingen.